NOG

Geschiedenis van de NVOG

In januari 1887 werd de ‘Amsterdamsche Gynaecologische Vereeniging’ opgericht, met als voorzitter hoogleraar Gerrit van der Mey. Toen prof. Hector Treub uit Leiden als gast op de vergadering van 16 november 1887 voorstelde de vereniging ook open te stellen voor vakgenoten uit de rest van het land, werd zijn voorstel door de acht aanwezigen unaniem aanvaard en werd de ‘Nederlandsche Gynaecologische Vereeniging’ geboren.

De ontwikkeling van de vereniging
De vereniging, in 1965 omgedoopt tot de ‘Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie’, had vanaf het begin het karakter van een wetenschappelijk genootschap. De oprichters waren ervan overtuigd dat regelmatige uitwisseling van ervaringen niet alleen nuttig was voor de individuele gynaecoloog, maar ook voor de verdere ontwikkeling van het vakgebied. De eerste voorzitter was Gerrit van der Mey, hoogleraar in Amsterdam, toen pas 32 jaar oud. Samen met Hector Treub vormde hij een sterk duo. Van der Mey overleed helaas reeds op 44-jarige leeftijd. Treub volgde hem op als hoogleraar in Amsterdam en was de grote voortrekker van de vereniging tot het jaar van zijn dood in 1920. In de Geschiedenis van de NVOG geven we een uitgebreidere beschrijving van de de ontwikkelingen van het vakgebied door de jaren heen.

Werkgroep Historie van de NVOG

De werkgroep behoort tot de vroegste gremia onder de medisch-wetenschappelijke verenigingen die de studie van de geschiedenis van hun specialisme tot doel hadden. Bestuursleden van de NVOG hebben het belang van een historisch besef ingezien en bestemden het batig saldo van het Eeuwfeest van de NVOG in 1987 voor de oprichting van de Werkgroep Historie. De werkgroep werd daadwerkelijk opgericht op 14 februari 1992 door prof. dr. Otto P. Bleker, dr. Hans J. Houtzager (voorzitter), prof. dr. Jannes Janssens, dr. Ben W. Ketting (secretaris), prof. dr. Frits B. Lammes en dr. Paul F. Wiesenhaan (penningmeester). Het hoogste aantal leden werd bereikt in 2010 (97), in 2024 waren er 88 leden.

De Werkgroep Historie heeft op het gebied van de Obstetrie en Gynaecologie tot doel:

• het bevorderen van medisch historische kennis.
• het bewaren van medisch historisch erfgoed. Zo verzamelt en beheert de Werkgroep o.a. Nederlandse (leer)boeken, tijdschriften en dissertaties op het vakgebied.
• het stimuleren van medisch historisch onderzoek en het vastleggen van de resultaten hiervan in publicaties.

Activiteiten

Door leden van de Werkgroep zijn sinds de oprichting tientallen artikelen en meerdere boeken geschreven. De medisch-historische publicaties verschijnen vaak in de rubriek 'Focus op Historie' van het Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie en Gynaecologie (NTOG). Bij het 25-jarig jubileum van de Werkgroep in 2017 is een selectie van deze publicaties opgenomen in het jubileumboek.
Jaarlijks wordt een Buitendag georganiseerd met een wetenschappelijk deel en een culturele activiteit. Tot 2018 was er eveneens jaarlijks een 'Binnendag', een sessie op het Gynaecongres. Deze Binnendag is helaas komen te vervallen na de reorganisatie van het Gynaecongres en het onderbrengen van de Werkgroep binnen de Koepel Gynaecoloog en Maatschappij van de NVOG.
Enkele malen werd door de Werkgroep Historie een bijdrage geleverd aan tentoonstellingen op medisch historisch gebied.
De Werkgroep reikt een aanmoedigings- of oeuvreprijs uit: de Hendrik van Deventer Prijs, genoemd naar Hendrik van Deventer (1651-1724), pionier op het gebied van de verloskunde. In 2017 werd de Hendrik van Deventer prijs uitgereikt aan dr. Hans J. Houtzager, oprichter van de Werkgroep Historie in 1992.
Tussen 2004 en 2014 verschenen 35 nieuwsbrieven. Deze traditie is weer opgepakt in 2020. Jaarlijks worden twee nieuwsbrieven verzorgd voor de leden en andere geïnteresseerden.

Recente ontwikkelingen

In navolging van historische genootschappen van andere medisch wetenschappelijke verenigingen is in 2023 de website van de Werkgroep opgenomen in die van het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland (TMGN). Ook de website van de Nederlandse Vereniging voor Medische Geschiedenis (NVMG) maakt hiervan onderdeel uit. Op de website van de NVOG is bij de Werkgroep een link naar de tmgn-website geplaatst. Boeken die de Werkgroep in eigen beheer heeft uitgebracht worden in het TMGN gedigitaliseerd en vervolgens op de website geplaatst, evenals foto’s, films, presentaties en podcasts.
Recent heeft de Werkgroep Historie een ‘eigen’ mailadres, van waaruit de leden over diverse activiteiten worden geïnformeerd en waar men terecht kan voor vragen, suggesties etc.: werkgroephistorie@nvog.nl.

Bestuursleden

Curatoren

De Werkgroep bracht een uitgebreide bibliotheek tot stand die uiteindelijk werd ondergebracht in het Trefpunt. Tot eind 2020 fungeerde Gé Bouw als curator, samen met zijn collega Erik Scheenjes. Bij het overlijden van Gé Bouw verscheen in het Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie en Gynaecologie (2023; 136: 167) een in memoriam door Robin van der Weiden. In 2021 werd Gé Bouw opgevolgd door Prof.dr. Mark Vierhout. In 2024 werd Harry Vervest medecurator. 

Collectie

• 
• In het TMGN heeft de NVOG de beschikking over archiefruimte voor boeken en proefschriften en een aantal andere relevante publicaties. Deze is gelokaliseerd op de begane grond van Foksdiep 4. Hier staan een zestal archief(rol)kasten te onzer beschikking (kast 26 t/m 31). Elke kast heeft een groot aantal planken waarbij elke plank een eigen code heeft (bv 28A3). Elke plank bevat zoveel mogelijk boeken van slechts één onderwerp.
  In een tabel wordt een overzicht gegeven van de diverse planken en hun onderwerp (link).
  De boeken zijn voor NVOG leden in te zien. Neem daarvoor contact op met één van de curatoren (email).

De collectie is voorlopig toegankelijk gemaakt door middel van Excel-bestanden.
• (1) In een Excel-bestand wordt een overzicht wordt gegeven van de aanwezige boeken. Vermeld zijn de auteur, de titel en de kastcode waar u het boek kunt vinden. De lijst is nog niet compleet (pdf van het Excel-bestand).
• (2) In een apart Excel-bestand zijn de proefschriften geïnventariseerd. De proefschriften zijn per jaar ingedeeld en hebben geen aparte kastcode (pdf van het Excel bestand).
• (3) Een lijst van de zeer oude proefschriften van voor 1900 (volgt).

Nieuwsbrieven

Bijeenkomsten en lezingen

Buitendagen

Lezingen

Presentaties in de media

Zie ook de lezingen die elders zijn gehouden

Prijzen

Uitreiking Hendrik van Deventer Prijs 2017 aan Hans Houtzager (links), door de voorzitter van de Werkgroep Robin van der Weiden (rechts). Bron: NTOG 130 (2017) 402.

Bronnen

Literatuur

• 
• A.T.M. Vehoeven, Zogende vrouw met een baard.
  Wie dit schilderij in het Prado Museum in Madrid bekijkt, vraagt zich af welke speling van de natuur hier wordt afgebeeld: een raadselachtige combinatie van virilisatie en borstvoeding. La mujer barbuda werd in 1631 geschilderd door de Spanjaard José de Ribera (1591-1652) in opdracht van Ferdinand II (1570-1637), onderkoning van Napels, destijds onderdeel van het Spaanse Rijk. De Ribera was een representant van Caravaggio’s naturalisme, bekend door het contrast, het spel van licht en schaduw. Hij schilderde rauw realistisch zoals afbeeldingen van martelingen en anatomische afwijkingen. Op de twee marmeren platen rechtsonder in het schilderij staat in het Latijn: ‘Kijk, een groot wonder der natuur. Magdalena Ventura van de stad Acumulus in Samnium in de volkstaal Abruzzo in het koninkrijk Napels, 52 jaar oud en wat ongewoon is toen zij 37 jaar was begon zij tekenen van vermannelijking te krijgen en verscheen een volle baard zodat … Lees het gehele artikel (link).

Scans

Van de TMGN-cahiers kunnen ook fysieke exemplaren worden besteld (zie TMGN-uitgaven). Verschillende uitgaven over de geschiedenis van de verloskunde en gynaecologie zijn te koop in ons antiquariaat.