Jean-Nicolas Ramaer

De Ramaer-bibliotheek

De Ramaer-bibliotheek is een omvangrijke collectie historische werken op het terrein van de Psychiatrie en Neurologie, in eigendom van de KNMG. De basis van de collectie is de privébibliotheek van Jean-Nicolas Ramaer, hoofdrolspeler in de geschiedenis van de Nederlandse psychiatrie, maar voor de KNMG vooral van betekenis als haar oprichter. De omvang van de collectie is in 1892 vastgelegd in een catalogus (Catalogus der Boekerij, geschonken door Dr. J.N. Ramaer) met 1392 nummers (1102 buitenlandse en 290 Nederlandse werken, totaal 48 meter). Na het overlijden van Ramaer begon de collectie aan een zwerftocht. Uiteindelijk was de boekerij te vinden in Provinciaal Psychiatrisch Ziekenhuis ‘Meerenberg’ te Santpoort. Eigenaar van de collectie was de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en Neurologie (NVPN).
In verband met de splitsing van genoemde vereniging (NVvP en NVvN) rees bwgin jaren zeventig de vraag: wat doen we met de Ramaer-bibliotheek? De Rotterdamse psychiater Wijnand Sengers werd aangewezen als liquidatie-commissaris. Op 22 januari 1974 reisde Mart van Lieburg, toen nog student, mee naar Santpoort om de collectie inspecteren. Vervolgens werd een plan gemaakt waarin met de toenmalige KNMG-bibliothecaris prof. G.A. Lindeboom naar een nieuwe locatie werd gezocht. De uitkomst was dat de NVPN de Ramaer-collectie aan de KNMG schonk, op voorwaarde dat ze ‘als één geheel bij elkaar blijft en toegankelijk is’ (brief 11 december 1979). Intussen had prof. Lindeboom in april 1979 de KNMG gevraagd of het mogelijk was de boekerij in de Domus Medica (Lomanlaan) onder te brengen. Op 16 januari 1980 werden overdracht en huisvesting geregeld. Op 31 juli 1980 verhuisde de collectie naar Utrecht. Tijdens een officiële bijeenkomst op 30 oktober 1980 werd de bibliotheek op de nieuwe locatie ingewijd.
In de zomer van 1985 zocht de KNMG, mede door ontwikkelingen op het vlak van de geschiedenis van de Psychiatrie waar Joost Vijselaar een stimulerende rol speelde, naar een nieuw onderkomen. De keuze was de UB Amsterdam of het Nationaal Centrum voor Geestelijke Volksgezondheid te Utrecht (nu: Trimbos Instituut). Uiteindelijk (27 februari 1990) werd besloten de boekerij in beheer te geven aan de Stichting Museum en Documentatiecentrum Geestelijke Gezondheidszorg (SMDGG). De KNMG kreeg de rol van bruikleengever, de Stichting MDGG werd bruiklener. In de overeenkomst werd bepaald dat het aan bruiklener verboden is ‘de boekerij geheel of gedeeltelijk hetzij om niet hetzij tegen een vergoeding aan een ander in gebruik af te staan dan wel deze buiten haar instelling te verplaatsen zonder voorafgaande toestemming van de bruikleengever’ en tevens dat de bruiklener verplicht is ‘de boekerij optimaal beschikbaar te doen zijn voor derden en deze binnen een redelijke termijn, overeenkomstig de gangbare normen, te ontsluiten en te catalogiseren’. De bruikleengever had de bevoegdheid om de overeenkomst ‘zonder inachtneming van enige opzegtermijn met onmiddellijke ingang op te zeggen en van bruiklener de teruggave van de boekerij te verlangen’ indien de bruiklener handelt in strijd met de bepalingen van de overeenkomst.
In 2007 kreeg de collectie een onderkomen in het nieuwe ‘Dolhuis’ te Haarlem dat bedoeld was als Museum voor de Psychiatrie (nu: Museum van de Geest). Op 23 mei 2007 werden de bijbehorende contracten ondertekend door de directeuren van de KNMG resp. Het Dolhuys.

In 1994 werd de collectie ontsloten door een nieuwe catalogus (pdf).